Günlük iletişimden akademik metinlere, iş görüşmelerinden seyahat planlarına kadar pek çok alanda dil kullanımı, iletişimin temel taşlarından biridir. Dil, düşüncelerimizi ifade etmenin yanı sıra, zaman içindeki farklı durumları, eylemleri ve olayları anlatma yeteneği sunar. Almanca, bu zenginlik ve esnekliğiyle öne çıkan dillerden biridir ve fiil çekimleri de bu zenginliği en iyi yansıtan unsurlardan birini oluşturur. Almanca fiiller, farklı zamanları ve durumları ifade etmek için çeşitli çekimlerle kullanılır. Bu yazıda, Almanca’da kaç adet zamanın bulunduğuna ve her bir zamanın hangi durumları ifade ettiğine yakından bakacağız. Dil meraklıları ve Almanca öğrenenler için bu yazı, Almanca fiil çekimlerinin temel yapı taşlarını anlamalarına yardımcı olacaktır. Hazır mısınız? O halde, Almanca’nın zamanlarla dolu dünyasına birlikte adım atalım.
Almanca fillerde zamanlar
Almanca, Türkçe gibi zengin bir dil olup, farklı zamanlarda gerçekleşen eylemleri ifade etmek için altı adet fiil zamanı kullanır. Bu fiil zamanları şunlardır:
- Şimdiki zaman (Präsens)
- Geniş zaman (Perfekt)
- Geçmiş zaman (Imperfekt/Präteritum)
- Miş’li geçmiş zaman (Plusquamperfekt)
- Gelecek zaman (Futur I)
- Gelecek miş zaman (Futur II)
Bu yazıda, bu altı fiil zamanının nasıl oluşturulduğunu ve ne anlama geldiğini örneklerle açıklayacağız.
Şimdiki Zaman (Präsens)
Şimdiki zaman, Almanca’da en sık kullanılan fiil zamanıdır. Hem şu anda devam eden eylemleri hem de gelecekte gerçekleşecek eylemleri ifade etmek için kullanılır. Ayrıca, şimdiye kadar devam eden süreçleri veya varsayım ve tahminleri belirtmek için de kullanılabilir.
Şimdiki zaman, fiillerin mastar halinden (infinitive) türetilir. Bazı kuvvetli ve karışık fiillerde, tekil şahıs eklerinde ses değişimi (present tense stem change) olabilir. Örneğin:
| Mastar | Ben | Sen | O | Biz | Siz | Onlar |
|---|---|---|---|---|---|---|
| machen | mache | machst | macht | machen | macht | machen |
| sagen | sage | sagst | sagt | sagen | sagt | sagen |
| arbeiten | arbeite | arbeitest | arbeitet | arbeiten | arbeitet | arbeiten |
| handeln | handle | handelst | handelt | handeln | handelt | handeln |
| lesen | lese | liest | liest | lesen | lest | lesen |
| nehmen | nehme | nimmst | nimmt | nehmen | nehmt | nehmen |
Örnek cümleler:
- Ich arbeite heute von zu Hause aus. (Bugün evden çalışıyorum.)
- Er liest gerade ein Buch. (Şu anda bir kitap okuyor.)
- Wir fahren morgen nach Berlin. (Yarın Berlin’e gidiyoruz.)
- Sie trainieren schon seit Monaten für den Marathon. (Maraton için aylardır antrenman yapıyorlar.)
- Du bist bestimmt müde. (Sen kesinlikle yorgunsundur.)
Geniş Zaman (Perfekt)
Geniş zaman, Almanca’da geçmişte gerçekleşen eylemleri ifade etmek için en yaygın kullanılan fiil zamanıdır. Ayrıca, gelecekte tamamlanacak eylemleri veya varsayım ve tahminleri belirtmek için de kullanılabilir.
Geniş zaman, yardımcı fiiller haben veya sein’in şimdiki zaman hali ile fiillerin geçmiş zaman ortacı (past participle) halinden oluşur. Geçmiş zaman ortacı, zayıf fiillerde düzenli, kuvvetli ve karışık fiillerde ise düzensizdir. Örneğin:
| Mastar | Ben | Sen | O | Biz | Siz | Onlar |
|---|---|---|---|---|---|---|
| machen | habe gemacht | hast gemacht | hat gemacht | haben gemacht | habt gemacht | haben gemacht |
| sagen | habe gesagt | hast gesagt | hat gesagt | haben gesagt | habt gesagt | haben gesagt |
| arbeiten | habe gearbeitet | hast gearbeitet | hat gearbeitet | haben gearbeitet | habt gearbeitet | haben gearbeitet |
| handeln | habe gehandelt | hast gehandelt | hat gehandelt | haben gehandelt | habt gehandelt | haben gehandelt |
| lesen | habe gelesen | hast gelesen | hat gelesen | haben gelesen | habt gelesen | haben gelesen |
| nehmen | habe genommen | hast genommen | hat genommen | haben genommen | habt genommen | haben genommen |
Örnek cümleler:
- Ich habe gestern einen Film gesehen. (Dün bir film izledim.)
- Er hat das Buch schon gelesen. (O kitabı zaten okudu.)
- Wir haben lange für die Prüfung gelernt. (Sınav için uzun süre çalıştık.)
- Sie hat bis nächste Woche alles erledigt. (O, gelecek haftaya kadar her şeyi bitirdi.)
- Du hast sicher schon gefrühstückt. (Sen kesinlikle kahvaltı etmişsindir.)
Geçmiş Zaman (Imperfekt/Präteritum)
Geçmiş zaman, Almanca’da geçmişte gerçekleşen eylemleri ifade etmek için yazılı dilde ve resmi konuşmalarda kullanılır. Günlük konuşmada ise genellikle geniş zaman tercih edilir.
Geçmiş zaman, fiillerin geçmiş zaman kökünden (simple past stem) türetilir. Zayıf fiillerde geçmiş zaman kökü düzenli, kuvvetli ve karışık fiillerde ise düzensizdir. Örneğin:
| Mastar | Ben | Sen | O | Biz | Siz | Onlar |
|---|---|---|---|---|---|---|
| machen | machte | machtest | machte | machten | machtet | machten |
| sagen | sagte | sagtest | sagte | sagten | sagtet | sagten |
| arbeiten | arbeitete | arbeitetest | arbeitete | arbeiteten | arbeitetet | arbeiteten |
| handeln | handelte | handeltest | handelte | handelten | handeltet | handelten |
| lesen | las | lasest | las | lasen | laset | lasen |
Tabii ki, doğru zaman açıklamalarıyla güncelleyerek:
Plusquamperfekt (Miş’li Geçmiş Zaman)
Bir olayın daha önce gerçekleşmiş bir diğer geçmiş olaya göre tamamlanmış olduğunu ifade eder. Yardımcı fiil “haben” veya “sein”, geçmiş zamanın mastar haline eklenir. Örnek: “Ich hatte bereits gegessen, als er ankam.” (O gelirken ben zaten yemek yemiştim.)
Elbette, işte zamirlerle birlikte Almanca zamanlarını içeren bir tablo:
| Zamirler \ Zamanlar | Miş’li Geçmiş Zaman (Plusquamperfekt) | Gelecek Zaman (Futur I) | Gelecek Miş Zaman (Futur II) |
|---|---|---|---|
| Ich (Ben) | Ich hatte gegessen. | Ich werde essen. | Ich werde gegessen haben. |
| Du (Sen) | Du hattest gegessen. | Du wirst essen. | Du wirst gegessen haben. |
| Er/Sie/Es (O) | Er/Sie/Es hatte gegessen. | Er/Sie/Es wird essen. | Er/Sie/Es wird gegessen haben. |
| Wir (Biz) | Wir hatten gegessen. | Wir werden essen. | Wir werden gegessen haben. |
| Ihr (Siz) | Ihr hattet gegessen. | Ihr werdet essen. | Ihr werdet gegessen haben. |
| Sie (Onlar) | Sie hatten gegessen. | Sie werden essen. | Sie werden gegessen haben. |
Bu tablo, zamirleri (kişi) zamanların yanına yerleştirerek, her bir zamirin miş’li geçmiş zaman, gelecek zaman ve gelecek miş zaman yapılarındaki kullanımını gösterir. Bu sayede her zamirin her zaman için nasıl kullanıldığını daha iyi anlayabilirsiniz.
Futur I (Gelecek Zaman)
Bir olayın gelecekte gerçekleşeceğini ifade eder. Yardımcı fiil “werden” ile fiilin mastar hali kullanılır. Örnek: “Morgen werde ich ins Kino gehen.” (Yarın sinemaya gideceğim.)
Futur II (Gelecek Miş Zaman)
Gelecekte bir noktada tamamlanmış olacak bir eylemi ifade eder. Yardımcı fiil “werden” ve geçmiş zamanın yardımcı fiili olan “haben” veya “sein” ile oluşturulur. Örnek: “Bis nächste Woche werde ich das Buch gelesen haben.” (Haftaya kadar kitabı okumuş olacağım.)
Bu açıklamalarla, Almanca’nın miş’li geçmiş zaman, gelecek zaman ve gelecek miş zaman yapılarını daha iyi anlayabilirsiniz.