Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde yaşanan savaşlar arasında en çok Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı hatırlanır. Ancak bu savaşlardan önce, 1911-1912 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu ile İtalya arasında bir savaş yaşandığını biliyor muydunuz? Bu savaş, Osmanlı’nın Kuzey Afrika’daki son toprağı olan Trablusgarp’ı (bugünkü Libya) kaybetmesine yol açtı. Peki, bu savaş Osmanlılar için ne anlama geliyordu? Bu yazıda, Stefan Hock’un War in History dergisinde yayımlanan ““Waking us from this Endless Slumber”: The Ottoman–Italian War and North Africa in the Ottoman Twentieth Century” başlıklı makalesinden yararlanarak bu soruya cevap arayacağız.
İtalya’nın Trablusgarp’ı İstila Etmesi
İtalya, 19. yüzyılın sonlarında Afrika’da sömürgecilik yarışına katılmış, ancak Fransa ve İngiltere’nin gerisinde kalmıştı. İtalya, Osmanlı’nın zayıfladığını görerek, Trablusgarp’ı ele geçirmek için bir fırsat yakaladı.
1911 yılında, İtalya, Osmanlı’ya bir ültimatom vererek, Trablusgarp’taki İtalyan çıkarlarını korumak için bölgeyi işgal etme hakkını istedi. Osmanlı, bu talebi reddedince, İtalya savaş ilan etti. İtalya, Trablusgarp’ın büyük kısmını kısa sürede ele geçirdi, ancak Osmanlı direnişi ve yerel kabilelerin desteğiyle karşılaştı.
Savaş, 1912 yılında İtalya ile Osmanlı arasında imzalanan Uşi Antlaşması ile sona erdi. Bu antlaşmaya göre, Osmanlı, Trablusgarp’ın İtalya’ya bırakılmasını kabul etti, ancak İtalya da Osmanlı’nın halifeliğini tanıdı.
Osmanlı’nın Savaşa Tepkisi
Trablusgarp Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu için sadece bir toprak kaybı değil, aynı zamanda bir uluslararası hukuk ihlali ve bir Avrupa komplosu olarak görüldü. Osmanlı basını, savaşın başlamasından itibaren İtalya’nın saldırganlığını, Avrupa devletlerinin ikiyüzlülüğünü ve Osmanlı’nın yalnızlığını vurguladı.
Savaş, Osmanlı’nın Avrupa’daki yerini ve statüsünü sorgulamasına neden oldu. Osmanlılar, uluslararası hukukun ve Avrupa diplomasisinin kendilerini korumadığını, aksine Avrupa’nın Osmanlı topraklarını paylaşmak için fırsat kolladığını düşündüler. Bu nedenle, Osmanlılar, kendi güçlerine ve milli onurlarına güvenmeye karar verdiler.
Osmanlı basını, aynı zamanda, Trablusgarp’ı Osmanlı imparatorluğunun ayrılmaz bir parçası olarak sunmaya çalıştı. Osmanlılık kavramı, Osmanlı’nın çok etnikli ve çok dinli yapısını ifade eden bir üst kimlik olarak kullanıldı.
Osmanlılık, hem Osmanlı vatandaşlığını hem de İslam kardeşliğini içeriyordu. Osmanlı basını, Trablusgarp’ın hem Osmanlılık hem de İslam için savunulması gereken bir vatan olduğunu ilan etti.
Trablusgarp’taki Araplar, Osmanlı askerleriyle birlikte savaşan kahramanlar olarak gösterildi. Osmanlı basını, Trablusgarp’ın coğrafyasını, tarihini, kültürünü ve toplumsal yapısını tanıtmaya çalıştı. Böylece, Osmanlı okuyucular, Trablusgarp’ı kendilerine yakın hissetmeye teşvik edildi.
Trablusgarp Savaşı’nın Önemi
Trablusgarp Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde yaşanan savaşların en az bilineni olabilir, ancak en önemsiz olanı değildir. Bu savaş, Osmanlı’nın Kuzey Afrika’daki son toprağını kaybetmesine neden olmuş, Osmanlı’nın Avrupa ile ilişkilerini bozmuş ve Osmanlı’nın imparatorluk hayalini sarsmıştır.
Bu savaş, aynı zamanda, Osmanlı’nın uluslararası hukukun yetersizliği, Avrupa devletlerinin ikiyüzlülüğü ve Kuzey Afrika’nın Osmanlı imparatorluk hayalindeki yeri konusunda bir farkındalık yaratmıştır. Bu savaş, Osmanlı basınının savaşa nasıl tepki verdiğini ve Osmanlılık kavramını nasıl kullanarak Libya’yı savunmaya değer bir parçası olarak sunduğunu göstermiştir.