Türkler dünya tarihinin en eski uluslarından biridir. Günümüzde 7 bağımsız Türk devleti ve 15 yarı-bağımsız Türk devleti bu kadim kültürel mirası paylaşır.
Türk adının geçtiği eserlere 5. yüzyılın ilk yarısına kadar uzanır. Araştırmacılar Türk adının 6. yüzyılın ortalarında yaygınlaşmaya başladığını belirtir. Çünkü 6. yüzyılda Orta ve İç Asya’da Göktürk Kağanlığı kuruldu ve Türkler komşularıyla etkileşime girmeye başladı.
- Devam okumaları: Ahmet Taşağıl’ın Türk Kağanlığı kitabını okuyun.
İlk olarak Güney Sibirya’da tarih sahnesine çıkan Türkler zamanla çoğaldılar ve çeşitli boylara ayrıldılar. Çoğunlukla kuraklık yüzünden doğuya, batıya ve güneye göç ettiler. Türk adı 5. yüzyıldan başlayarak yabancı kaynaklarda anıldı. En yakın komşuları olan Perslilerin (o dönemde Sasaniler) Türklerden bahseden ilk topluluk olması şaşırtıcı değildir. Yine Türklerin güneydeki komşuları olan Çinliler Türklerden bahseden ilk topluluklar arasındadır.
06-Tonyukuk Yazıtları
Tonyukuk Yazıtları ya da uluslararası literatürdeki adıyla Bain Tsokto Yazıtları, Orhun Irmağı vadisinde 8. yüzyılda yazılıp dikilmiş olan Göktürk Yazıtlarından birisidir. Tonyukuk Yazıtı, 720-725 senelerinde Tonyukuk’un (646-726) kendisi tarafından dikilmiştir.
05-İlteriş Kağan yazıtı
Yakın dönemde Türk tarihindeki en önemli keşif Ağustos 2022’de yapıldı. Uluslararası Türk Akademisi ile Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü iş birliğinde Moğolistan’ın Ötüken bölgesinde yürütülen bilimsel kazı çalışmaları sonucunda Göktürk Devleti’nin hükümdarları Bilge Kağan ve Kül Tigin’in babası İlteriş Kağan’ın külliyesi ile yazıtı keşfedildi. Yazıtta ‘Tanrı’, ‘Türk’, ‘Kutluk’, ‘Tümen’ yazıları yer alıyor. Böylece en eski Türkçe yazıt 692 yılına tarihlendi.
- Devam okumaları: Türk tarihiyle ilgili çalışmalarıyla tanınan Ahmet Taşağıl’ın İlteriş Kağan yazıtı ile ilgili değerlendirmelerini dinleyin
04-En-Nâbiğa ez-Zubyânî (603)
En-Nâbiğa ez-Zubyânî cahiliye devrinde yaşamış Arap bir şairdir. 603 yılına tarihlenen eserinde Türklerden ‘Etrak’ (Arapça çoğul) kelimesiyle söz ederek bu alandaki ilk müellifler arasında yerini almıştır.
03-Bizans kaynakları (582)
Bizanslı şair ve tarihçi Agathias Scholasticus (536-582) Türklerden bahseden ilk yazarlar arasındadır. Agathas‘ın bilgi verdiği Türk boyları arasında Hunlar, Avarlar, Onogurlar, Sabirler, Eftalitler, Kutrigurlar ve Utigurlar bulunmaktadır.
- Devam okumaları: Bizans tarihçisi Agathias ve Türkler hakkında verdiği bilgiler
02-Çin kaynakları (542)
“Zhou Tarihi”, Türkler hakkında bilgiler sunan ilk kaynak olması açısından önemlidir. Zhou-shu isminde Çinli bir generalin biyografisini anlatan eserde Türklerle ilgili açıklamalar mevcuttur. Kitabın 50. bölümünde “Türkler” başlığı altında verilen kısımda Türklerin menşei hakkında rivayetler, Türklerin gelenekleri, ilk Türk Kağanlığının kurulması ve Çin ile münasebetleri, ilk kağanları hakkında bilgiler verilmiştir. Ahmet Taşağıl’a göre tarihteki en eski Türk yazısı bu eserde yer almaktadır. Eserde Türklerin seferleri ve Çinlilerin farklı tuzaklar kurarak Türkleri nasıl engellediği anlatılmaktadır.
- Devam okumaları: Zhou Tarihi’nin Türkler Bölümü Üzerinde Metin Çalışması
01-İran kaynakları (420)
420 tarihli bir Pers metni Türk adının geçtiği en eski metinlerden biridir. Türk adı bu dönemde ilk defa 420-515 tarihlerinde Altaylı konargöçer kavimleri için söylenmiştir.
