Mobbing Nedir?
Leymann 1984 yılında İsveç’te mobbing davranışlarını tanımlarken bu davranışların bir tür işyeri terörü olduğunu vurgulamıştır. Bu terör bir ya da birkaç kişinin tek bir kişiye sistemli olarak yönelttikleri etik dışı iletişim ve düşmanca davranışlardan oluşmaktadır (Leymann, 1996: 166).
Davenport ve arkadaşlarına göre duygusal bir saldırı olan mobbing; bir kişinin diğer insanları kendi rızaları ile veya rızaları dışında başka bir kişiye karşı etrafında toplaması ve sürekli kötü niyetli hareketlerde bulunma, ima, alay ve karşısındakinin toplumsal itibarını düşürme gibi yollarla, saldırgan bir ortam yaratarak, söz konusu kişiyi işten çıkmaya zorlamadır (Davenport vd., 2003: 15). Tutar’a göre mobbing; çalışanlara üstleri, astları veya kendileriyle eşit düzeyde olanlar tarafından sistematik biçimde uygulanan her türlü kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama davranışlarıdır (Tutar, 2004: 11). Baykal’a göre mobbing; işyerinde belirli bir kişiyi hedef alan, uzun süreli ve sistematik bir şekilde devam eden olumsuz davranışlardır (Baykal, 2005: 7). Çobanoğlu ise mobbingi, işyerindeki kişiler üzerinde sistematik baskılar yaratarak, ahlak dışı yaklaşımlarla bu kişilerin performanslarını ve dayanma güçlerini yok etmek suretiyle işten ayrılmalarını sağlama olarak tanımlamaktadır (Çobanoğlu, 2005: 21–22)
Kavram olarak pek bilinmeyen, ama çalışma yaşamı açısından hiçte yabancı olunmayan mobbing kavramı, yabancı literatürde kimi zaman “mobbing” kimi zamanda “bullying” olarak adlandırılmaktadır (Yücetürk, 2002a). Kavramsal incelemeler, bu iki kavram arasındaki kesin farklılıkları ve sınırları tam olarak belirlenmemekle birlikte, mobbing; “grup tarafından tek bir kişiye uygulanan psikolojik saldırılar olarak ifade edilirken” bullying “tek bir kişiyi hedef alan fiziksel saldırılardır ve daha çok üstler tarafından astlara uygulanmaktadır”. Yapılan deneysel çalışmalar mobbing ile bullying kavramı arasındaki farklılığı tam olarak gösterememiştir (Zapf, 1999: 71). Birçok çalışmada “mobbing” ve “workplace bullying” kavramları aynı anlamlarda kullanılmıştır.
Mobbing’e neden olan birbirinden farklı davranış biçimleri bulunmuş ve bunlar beş ayrı grupta toplanmıştır (Davenport vd., 2003): – Kendini gösterme ve iletişim oluşumunu etkileme, – Sosyal ilişkileri etkileme, – Kişinin itibarını etkileme, – Kişinin yaşam kalitesini ve mesleki durumunu etkileme, – Kişinin sağlığını etkileme. Bu davranışlar sürekli olarak ve değişik şekillerde sistemli bir şekilde yapıldığında mobbinge neden olmaktadır. Leymann’a göre bireye yönelmiş olumuz davranışların mobbing kapsamında değerlendirilebilmesi için “haftada en az bir kez gerçekleşmesi” “en az 6 ay boyunca süregelmesi”, “belirli bir hedefe yönelik olması” ve “mobbing davranışına maruz kalan mağdurun durumla baş etmekte zorlanıyor olması” gerekmektedir (Solmuş, 2005: 6).
Mobbing’e neden olan birbirinden farklı davranış biçimleri bulunmuş ve bunlar beş ayrı grupta toplanmıştır (Davenport vd., 2003)- Kendini gösterme ve iletişim oluşumunu etkileme,- Sosyal ilişkileri etkileme, – Kişinin itibarını etkileme, – Kişinin yaşam kalitesini ve mesleki durumunu etkileme, – Kişinin sağlığını etkileme. Bu davranışlar sürekli olarak ve değişik şekillerde sistemli bir şekilde yapıldığında mobbinge neden olmaktadır. Leymann’a göre bireye yönelmiş olumuz davranışların mobbing kapsamında değerlendirilebilmesi için “haftada en az bir kez gerçekleşmesi” “en az 6 ay boyunca süregelmesi”, “belirli bir hedefe yönelik olması” ve “mobbing davranışına maruz kalan mağdurun durumla baş etmekte zorlanıyor olması” gerekmektedir (Solmuş, 2005: 6).
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından yapılan çalışmalarda Avrupa’da işgücünün yaklaşık % 9’unu oluşturan 12.000.000 çalışanın mobbinge maruz kaldığı ortaya çıkmıştır. Ekonomik küreselleşmenin bir sonucu olan pazar payı kapma yarışının çalışanlar üzerindeki psikolojik baskıyı artırmasının bu duruma yol açan en önemli nedenlerden biri olduğu ifade edilmektedir (Ferrari, 2004; Di Martino vd., 2003: 22). Yapılan araştırmalarda Finlandiya’ nın % 15 ile mobbingin en üst düzeyde yaşandığı ülke olduğunun ortaya çıkması, bu ülkenin erken müdahale ve mobbinge karşı programlar geliştirmesine neden olmuştur. (Sheehan vd., 1999:51).
Cinsiyet ve mobbing arasındaki ilişkiyi inceleyen birçok araştırma kadın çalışanların erkek çalışanlara göre daha fazla mobbinge maruz kaldıklarını belirtmektedir (Di Martino vd., 2003: 35). Salin araştırmalarında bunun; kadınların farklı bakış açılarına ve yeteneklere sahip olmaları, işyerlerindeki sorunları evlerine taşımaları ve kadınlar arasındaki rekabetin erkek çalışanlardan daha fazla olmasından kaynaklandığı sonucuna ulaşmıştır (Salin, 2003a: 40; 2005: 5). Kadın çalışanların iş yaşamında çoğunlukla yönetilen, erkek çalışanların ise yönetici pozisyonda olmalarının mobbing davranışının oluşumunda cinsiyetlerarası farklılığın oluşumunu tetiklediği sonucuna varan araştırmalarda vardır (Kelly, 2006: 7; Scutt, 2005: 2).
KAYNAKÇA
MOBBİNG VE ÖRGÜT İKLİMİ İLE İLİŞKİSİNE YÖNELİK AMPİRİK BİR ARAŞTIRMA (AN AMPIRICAL STUDY OF THE RELATIONSHIP BETWEEN MOBBING AND ORGANIZATIONAL CLIMATE)- ISSN:1304-0278
Abdullah YILMAZ -Derya ERGUN ÖZLER ve Uz. Nuray MERCAN