1884 yılında yayınlanan Meşâhir-i İslâm, İslam dünyasındaki meşhur devlet adamlarının, edebi şahsiyetlerin, din bilginlerinin ve askerlerin biyografilerini içerir. Meşâhir-i İslam Hamid Vehbi tarafından kaleme alınmıştır. Eser 32 sayfalık cüzler halinde yayınlanmış, daha sonra Mihran matbaasında basılmıştır.
- c. 1, cüz 1-13 (1-416 s.)
- c. 2, cüz 14-26 (420-847 s.)
- c. 3, cüz 27-39 (849-1262 s.)
- c. 4, cüz 40-50 (1266-1614 s.)
Giriş bölümünde Hamid Vehbi şu ifadeleri kullanmıştır:
“Ekabir ve meşahilerin teracim-i ahvaline kesb-i vukuf idebilmek arzusu insanlar içün amal-i tabi’iyyeden gibidür. Teracim-i ahval risaleleri ise tabiatın nadiren yarattığı azamın ef’al ve harekatının numunesi dimek olduğu içün her biri ibret ders ve muhasin-i ahlak rehnüması hükmündedir.”
Hamid Vehbi’nin bahsettiği teracim-i ahval veya başka bir deyişle hal tercümeleri eski Türkçe’ye ait bir ifadedir ve günümüzdeki karşılığı ‘biyografi’dir. Biyografi yazımı İslam dünyasında oldukça gelişmiş bir nesir (düz yazı) türüdür ve ilk örneklerini Arapların başlattığını söylemek mümkündür.
Meşahir-i İslam’da biyografisi yazılan isimlerin maddeleri şunlardır.
- Ertuğrul Gazi
- Sultan Osman Gazi
- Müellif-i Kâmus Firuzabâdî
- Sultan Orhan Gazi
- Sultan Mahmud Gaznevî
- Haccac
- İmam Mütahhir
- Uzun Hasan
- Sultan Süleyman Kanûnî
- Memûn
- Celaleddin Ekber Han
- Timurlenk
- Ebu Müslim Horasani
- Sultan Murad-ı Evvel
- Fatih-i Türkistan Kuteybe bin Müslim
- Şah İsmail Safevi
- Abdurrahman el-Emevi
- Ömer ibn Abdülaziz
- Alparslan
- Yıldırım Bayezid Han
- Nizamülmülk
- Barbaros Hayreddin Paşa
- Çelebi Sultan Mehmed
- Abdülmelik Emevi
- Sultan Murad-ı Sani
- Velid bin Abdülmelik
- Gazi Evrenos Bey
- Halife Muhammed el-Mutasım
- Musa bin Nusayr
- İsfendiyarzadeler
- Ebu’l-Abbas es-Seffah
- Süleyman bin Abdülmelik
- İmam Suyuti
- Germiyanzade Yakub Bey
- İmam-ı Azam Numan bin Sabit
- Abdurrahman Salis
- İbn Kemal
- İmam Gazali
- Ebu Dülâme
- Celaleddin-i Rumi
- Melikşah-ı Selçukî
- Evneroszade Ali Bey
- Alaaddin-i Selçuki
- Firdevsi
- Köprülüzade Fazıl Ahmed Paşa
- Şehzade Süleyman Paşa
- Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa
- Molla Cami
- Halife Mehdi Billah
- İbn Haldun
- Ebu Cafer el-Mansur