Cumhuriyet’in erken dönemlerindeki Osmanlı tarihiyle ilgili genel referans kitaplar son derece kıttı. Hammer’in çalışmalarını geride bırakabilecek ilk ciddi eser İsmail Hakkı Uzunçarşılı tarafından kaleme alınmıştı. Daha sonra İnalcık ve onun yetiştirdği öğrenciler literatüre önemli katkılarda bulundular. Siyasal ve toplumsal tutumların değişmesiyle üniversitelerde yeni kürsüler açıldı ve Osmanlı tarihine ilişkin yeni ve ciddi araştırmalar yapıldı.
Genel tarih yazmak son derece zor, bazen bir ömür gerektiren bir iştir. Bu nedenle çoğu tarihçinin haklı bir şekilde böyle bir sorumluluğun altına girmekten kaçındığı görülüyor. Osmanlı tarihçiliğinin simge isimlerinden biri olan Halil İnalcık’ın ömrünün son zamanlarını böylesi bir işe vakfetmesi bunun ne denli zor bir girişim olduğunun somut bir kanıtıdır.
Eski bir tarihçinin kaleminden, şimdiye kadar literatür taramalarında gördüğüm en iyi genel Osmanlı tarihi kitaplarını sizinle paylaşmanın faydalı olacağını düşündüm. Eğer sizin de önerileriniz olursa yazının alt kısmındaki yorum bölümünden dile getirebilir ve bu yazının gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz. Hazırsanız, başlayalım.
05. Joseph von Hammer-Purgstall
Uzunçarşılı genel bir Osmanlı tarihi kaleme almadan önce hemen hemen tüm gazeteciler, köşe yazarları ve çizerlerin başvuru kaynağı elbette Hammer’in kaleme aldığı Osmanlı tarihiydi. Tarih meraklıları biriktirdikleri gazete kuponlarıyla Hammer’in tarihine sahip olmak ve okumak isterdi. Günümüzde içerisindeki bilgiler eskidiği ve yerini çok daha iyi çalışmalar aldığı için bu eserin yeni baskıları yapılmıyor ve ancak sahaflardan veya kütüphanelerden temin edilebiliyor.
Hammer’in Osmanlı tarihini okumak mantıklı mı? Eğer Osmanlı tarihinin derinliklerine inmek istiyorsanız mantıklı. Hammer’in tarihçiliği bilimseldir, ancak yaklaşımlarında farklılıklar olabilir. Zira kendisinin bir Avusturyalı olduğunu unutmamak gerekir.
04. İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı Tarihi
Uzunçarşılı modern Osmanlı tarihçiliğinin en önemli figürlerinden biridir. İstanbul Üniversitesi Osmanlı tarihi kürsüsünde uzun yıllar çalışmalar yaptı ve arşivlerde belgeler okudu. Yazdığı eserler uluslararası alanda saygınlık kazanmasa da Türk tarihçiliği tarafından kabul gördü. Türk Tarih Kurumu tarafından basılan eseri günümüzde halen en önemli genel Osmanlı tarihleri arasındadır.
03. Johann Wilhelm Zinkeisen – Osmanlı İmparatorluğu Tarihi
Zinkeisen 19. yüzyılda yaşamış Alman bir tarihçiydi. Modern tarih metotları kullanarak Osmanlı tarihine Avrupalı bir bakış açısıyla baktı. Gerçekten de, Türk arşivlerinde bulamayacağınız türden bilgileri Zinkeisen’in eserinde bulabilirsiniz. Günümüzde yapılan araştırmalarda Zinkeisen’in eseri halen önemli bir referans olarak kullanılıyor. 1863’te Berlin’de vefat eden bu önemli kişiliğin İslam Ansiklopedisi’nde Kemal Beydilli tarafından yazılmış bir biyografisi mevcuttur.
02. Halil İnalcık – Devlet-i ‘Aliyye (5 Cilt)
Yakın bir tarihte hayatını kaybeden Halil İnalcık 20. yüzyıl Türkiye’sinin yetiştirdiği en önemli bilim insanlarından biriydi. Hayatının büyük bir bölümünü Türkiye’de ve Amerika’da geçirdi ve Osmanlı tarihine ilişkin akademik eserlerin yanı sıra popüler makaleler ve kitaplar kaleme aldı. Bu kitaplardan en önemlisi Devlet-i ‘Aliyye serisidir. Üç cilt halinde
01. The Ottoman Empire and its Heritage
Brill’in öncülük ettiği bu seri Osmanlı tarihi ile ilgili şimdiye kadar yazılmış en iyi kitap serisidir. Huri İslamoğlu tarafından kaleme alınan “State and Peasant in the Ottoman Empire”